Blockchain, de oplossing voor alles?

Ik ga op vakantie en neem mee

‘Ik ga op vakantie en neem mee’ is een spelletje wat iedereen wel kent. Het is precies hoe de blockchain werkt.

• Anne: Ik ga op vakantie en neem mee een zonnebril.
• Bert: Ik ga op vakantie en neem mee een zonnebril en een hoed.
• Peter: Ik ga op vakantie en neem mee een zonnebril, een hoed en een strandlaken.
• Henk: Ik ga op vakantie en neem mee een zonnebril, een hoed en een skateboard.

Alle deelnemers van dit spelletje zullen zeggen dat Henk een fout heeft gemaakt en ‘af’ is. Zo werkt blockchain ook: alle deelnemers aan het netwerk zeggen dat er iets niet klopt en dat maakt het netwerk zo betrouwbaar. Het hangt niet af van één persoon of plaats waar de transacties worden opgeslagen.
 

Wat is blockchain?

De naam zegt het eigenlijk al: block en chain. In ‘block’ staat informatie over bijvoorbeeld transacties en over de voorgaande transactie(s). De ‘chain’ is de ketting die de blokken met elkaar verbind.

Blockchain is simpel gezegd gewoon een database. Een soort Excel. Een voetbalvereniging zonder blockchain heeft een penningmeester en een jaarlijkse controle door de kascommissie. Bij een voetbalvereniging met blockchain zijn alle leden penningmeester en kascontrole tegelijkertijd. De administratie staat niet meer op één plek, maar bij alle leden van de vereniging. Iedereen heeft toegang en kan alles controleren, maar niemand kan data verwijderen. Wat in de blockchain staat, blijft altijd zichtbaar. Data toevoegen lukt alleen met consensus van de groep.

Een blockchain is een systeem dat gebruikt kan worden om gegevens vast te leggen en te delen. Dit kunnen bijvoorbeeld betalingen met een digitale munt zoals Bitcoin betreffen, maar ook contracten of persoonlijke gegevens. Het bijzondere aan blockchain is dat dit mogelijk is zonder één centrale eigenaar of beheerder van de betreffende database, maar dat kopieën van dezelfde database beschikbaar zijn op een groot aantal knooppunten (nodes) in het netwerk. Dus in plaats van een grootboek op één centrale plaats staat de informatie in heel veel grootboeken die allemaal met elkaar verbonden zijn. Blockchain is een zogenaamd gedistribueerd netwerk. Een traditionele bank is bijvoorbeeld een centraal netwerk. In de afbeelding hieronder zie je hoe dat er visueel uitziet.

Zero knowledge

Een van de interessante toepassingen voor bedrijven is de mogelijkheid van zero knowledge. In theorie kan zero knowledge ook zonder blockchain worden toegepast maar dan weet je niet zeker of het antwoord 100% betrouwbaar is.

Stel dat je voor een bepaalde toepassing moet toetsen of iemand in aanmerking komt voor jouw product of dienst op basis van inkomen. Iemand mag meedoen als zijn inkomen onder de € 1.500,- bruto per maand ligt. Dan zou je middels blockchain een toetsing kunnen doen in een netwerk waar die gegevens bekend zijn. Prospect Pieter vult het formulier in en er wordt een toetsing gedaan, bijvoorbeeld op basis van BSN-of klantnummer. Het netwerk laat weten ja of nee op de vraag of het inkomen onder de € 1.500,- ligt. Het gevolg is dat Pieter zijn inkomen niet hoeft prijs te geven (wat goed is voor zijn privacy en wellicht ook minder denigrerend), jij hoeft als bedrijf niet te weten wat iemands inkomen is en hoeft die gegevens ook niet te beveiligen (en je kunt er van op aan dat het antwoord betrouwbaar is omdat het in de blockchain staat) en de partij die de gegevens verstrekt over Pieters inkomen is eerder genegen om toegang tot gegevens te geven.

Smart contracts

De afspraken binnen de blockchain kunnen worden vastgelegd in zogenaamde smart contracts. Deze worden elektronisch afgedwongen. Stel, je hebt een bepaald type auto dat wordt verkocht door een dealer. Hier moet regelmatig onderhoud op worden uitgevoerd. Er zijn verschillende partijen betrokken bij deze waardeketen: de autofabrikant, dealer, consument, garage, sloper en recycler. Elke partij heeft het recht om een specifieke set van acties uit te voeren op de data van de auto. De dealer legt vast welke specificaties de auto moet hebben. De autofabrikant heeft het recht om de auto in de blockchain te zetten. De garage mag alleen loggen welke onderdelen er zijn vervangen en wat de kilometerstand is. De eigenaar van de auto mag notities toevoegen, de verzekering zet schadeclaims op de blockchain, etc. Je kunt met blockchaintechnologie dus elektronisch de verantwoordelijkheden van deelnemers scheiden en controleren.

Kleinere kans op fraude

Een groot verschil met traditionele databases die nu worden gebruikt voor het vastleggen van gegevens is dat er in veel gevallen een ‘admin’ gebruiker is die alle rechten heeft en theoretisch, wijzigingen zou kunnen doen in de gegevens. Bijvoorbeeld het Haagse Ziekenhuis waar personeelsleden zonder aanleiding naar het medische dossier van realityster Barbie keken. Als die gegevens op de blockchain hadden gestaan, dan zou de eigenaar zelf kunnen bepalen met wie die gegevens gedeeld worden.

De kans op fraude met blockchain is dus kleiner omdat alle stappen die tot de huidige situatie hebben geleid, herleidbaar zijn tot het begin. Eenmaal vastgelegd kan een transactie niet meer worden aangepast.
 

Zitten er ook nadelen aan blockchain?

• Energieverbruik: netwerken zoals dat van Bitcoin gebruiken onvoorstelbaar veel stroom. Zo veel dat het fors veel meer kost dan traditionele betaalwijzes zoals cash of met pin. Het kost zoveel stroom, omdat alle ‘nodes’ in het netwerk meedoen in plaats van één centrale ‘node’.
• Kosten van transacties: bij bijvoorbeeld Bitcoin waren de transactiekosten eerder dit jaar zo hard toegenomen dat het $ 60,- kostte om een transactie te doen. Weinig mensen zullen dan nog hun coffee-to-go afrekenen met Bitcoin.
• Het is nog de vraag of blockchain voldoet aan de nieuwe AVG-privacywet. Er zijn publieke en private blockchains. Bij een private blockchain kan worden bepaald wie er toegang toe krijgen. Dat voldoet in de meeste gevallen aan de AVG. Bij een publieke blockchain is het bovendien een issue om te bepalen wie nu precies de verwerkingsverantwoordelijke is.
• In sommige gevallen is een traditionele oplossing net zo bruikbaar: soms is het een oplossing op zoek naar een probleem.

Wat is de businesswaarde voor organisaties?

Het spreekt voor zich dat nieuwe technologie alleen interessant is als het een probleem oplost of een proces stroomlijnt. Om te kunnen bepalen of dat het geval is, is kennis van de belangrijkste eigenschappen van blockchain van groot belang. Met blockchaintechnologie kunnen derde partijen in sommige gevallen overbodig zijn omdat het non-repudiation (onweerlegbaarheid) biedt. Het werkt op basis van consensus tussen deelnemers over de gemaakte afspraken, waarvan de naleving digitaal kan worden afgedwongen.

Een groot zakelijk voordeel zit in het verwijderen van intermediaire schakels, zodat de marge hoger wordt en er minder externe afhankelijkheid is. Daarnaast draagt blockchain bij aan minder fouten in de keten, door verkeerde beslissingen of sturing op basis van incorrecte informatie. De actuele informatie wordt immers direct met iedereen in de keten gedeeld. Ook wordt het goedkoper om transacties uit te voeren, omdat er minder afstemming nodig is – de afspraken en regels zijn voor iedereen duidelijk. De kosten voor het afhandelen van geschillen gaan daardoor eveneens omlaag. En doordat het eigenaarschap van de data veel transparanter is, is de kans op fraude aanzienlijk kleiner.

We hebben een aantal blockchain toepassingen op een rijtje gezet om een duidelijk beeld te schetsen van wat er mogelijk is met deze technologie.

Blockchain is in potentie disruptief voor banken maar ook voor notarissen, het Kadaster, de Kamer van Koophandel, etc.
 

Wat zijn de uitdagingen met blockchain?

In feite zijn er met blockchain 3 uitdagingen: privacy, onzekerheid en wetgeving.

Privacy: als je in de afspraken die je onderling maakt niet goed vastlegt wie toegang heeft tot welke gegevens, dan heb je een potentieel privacyrisico. Dat geldt overigens vooral voor publieke blockchains, op private blockchains is dit eenvoudiger te regelen.

Onzekerheid: uit onderzoek blijkt dat 1 op de 20 organisaties bezig is met blockchain. Grootste reden om er niet mee bezig te gaan is kennisgebrek (60%) en het feit dat blockchain een complexe technologie is.

Wetgeving: omdat blockchain nog zo nieuw is, weten we nog niet hoe we de techniek en gegevens die daarin worden opgeslagen moeten reguleren. De rechtsgeldigheid van smart contracts is nog niet duidelijk omdat er nog geen jurisprudentie over is.